(October,2021)
గౌరవ సంపాదకులు : ప్రొ. కాత్యాయనీ విద్మహే
సంపాదకులు : వంగాల సంపత్ రెడ్డి
సంపాదక వర్గం : దాసరి మల్లయ్య
ఉప్పులేటి సదయ్య
న్యాయ సలహాదారులు : ఈదుల మల్లయ్య
(కూలి బతుకులు నవల గత సంచిక తరువాయి భాగం )
9
రాఘవపూర్‍ రోడ్డును అనుకొని చాల ఇటుకబట్టీలున్నాయి. అందులో అందరికంటే పెద్ద షేర్‍ అన్వర్‍ఎంత లేదన్నా మూడు నాలుగు వందల మంది కూలీలు ఆయన క్రింద పని చేస్తారు.
ఇటుక బట్టీలలో పనిచేసేందుకు ఇతర రాష్ట్రాల నుంచి కూలీలకు కొంత డబ్బు అడ్వాన్సుగా ఇచ్చి తెచ్చుకుంటారు. అవిధంగా ఆయన దగ్గర అటు రాజనందగల్‍ నుంచి ఇటు చత్తీస్‍ఘడ్‍ నుండి వచ్చిన కూలీలు ఎక్కువ మంది ఉన్నారు. వాళ్ళంతా కుటుంబాలతో సహా ఇంటిల్లి పాది పనిచేస్తరు. మట్టి పిసికి, వెయ్యి ఇటుకలు చేస్తే ఇంత కూలి అని వాటిని బట్టీలో కాలుస్తే ఇంత అని లెక్క ఉంటుంది. దాంతో ఎంత పని చేసుకుంటే అంత కూలి గిట్టుబడి దాంతో అడమగ పిల్లలు అనకుండా పనిచేస్తరు. మగవాళ్ళు మట్టి పిసికి సాచేం ద్వారా ఇటుకలు పోస్తె ఆడవాళ్ళు పిల్లలు వాటిని ఒక పద్దతి ప్రకారం అరపెడ్తరు. బట్టి నాలుగైదు రోజులు మండి ఇటుకలు తయారైతవి.
ఇటు బట్టీల వ్యాపారం మొదలు పెట్టిన తరువాత అన్వర్‍ అర్థికంగా బాగా నిలదొక్కుకున్నాడు. ఇండ్లు కట్టుకునే వాళ్ళె కాకుండా గవర్నమెంటుకు సంబందించిన నిర్మాణపు పనులకు కూడా అన్వర్‍ ఇటుక సప్లయి చేస్తడు. అవిదంగా ఆయన ఆ వ్యాపారంలో అందరి కంటే ముందున్నడు. మనిషి చూడటానికి బారి అకారం కాని మెత్తటి మనిషి కూలీల మంచి చెడ్డలు చూడటంలో ఇతర కంట్రాక్టర్ల కంటే మెరుగు.
ప్రతిరోజు పొద్దున్నే వచ్చి వ్యవహరం చూసుకుంట కనకాచారి ఆయన వద్ద గుమస్తా... చాల వరకు వ్యవహర మంతా కనకాచారే చూసుకుంటడు. అరువై ఎండ్ల పైబడిన పెద్ద మనిషి... దొతి, పొడుగు చెతుల అంగి చేతులు సగాని మడుచుకొని, జెబులో మడిచిన కాగితాల కట్ట పెట్టుకొని ఎప్పుడు ఎవరు ఏదీ అడిగిన టక్కున జెబులోని మడిచిన కాగితల్లో విప్పి లెక్కలు చెప్పుతాడు. మనిషి బక్కగా ఉన్న ఉషారుగా ఉంటడు.
కొత్తగా పెర్చిన ఇటుక బట్టిని కాల్చటానికి బొగ్గు లేదు అనే విషయం కనకాచారి షేఠ్‍ దృష్టికి తెచ్చిండు.
అన్వర్‍ ఇటుక బట్టీలు కాల్చటానికి అవసరమైన బొగ్గుకు సింగరేణి నుండి పర్మిట్‍ తీసుకున్నాడు. కాని అది ఏమూలకు సరిపోదు. దాంతో చాటు మాటుగా దొంగ తనంగా బొగ్గును సప్లయి చేసేవారిని అశ్రయించక తప్పెదికాదు. వాళ్ళెమో బొగ్గు ట్రాన్స్పోర్టు చేసే కంట్రాక్టర్లను సియస్టి కాడ పనిచేసే కంపిని అధికారులను పోలీసుల పట్టుకొని లారీలకు లారీలు బొగ్గు మాయం చేసి అక్రమ వ్యాపారం చేస్తే వాళ్ళు కాని ఇటివల కంపినోడు కొంత స్ట్రిక్ట్ చేసేసరికి వ్యాపారం మునుపటిలా జరుగటంలేదు. బ్రతుకు తెరువు లేక దొంగ తనంగా బొగ్గు తెచ్చి అమ్మే చిల్లర దొంగల వద్ద నుండి కూడా బొగ్గు సేకరించి అమ్ముతరు. కాని అది ఏములకు సరిపోతలేదు.
‘‘పాషాకు ఇవ్వాళ రాత్రికి పంపిస్తమన్నరు’’ అన్నాడు కనకాచారి వినయంగా... ఇటుకలుకాల్చటానికి బొగ్గుతో పాటు ఉనుక కూడా వాడుతారు. అందుకోసం చుట్ట ప్రక్కల రైస్‍ మిల్లులో దొరికే ఉనుకతో పాటు జమ్మికుంట వంటి దూర ప్రాంతాల నుండి కూడా లారీలల్లో ఉనుక తెప్పిస్తరు. బట్టీలలో కెవలం ఉనుకే వాడితే చప్పున మంటలేసి తొందరగా చల్లారుతిది. ఉనుకతో పాటు బొగ్గు చుర వాడితే బట్టి బట్టి అగి అగి కాలటమే కాకుండా ఇటుకలు బలంగా తయారైతవి.
‘‘ఎమైనా ఇయ్యలా బట్టి పెట్టాలి’’ నేనోసారి పాషాతోఓ మాట్లాడుతా..నువ్వు మాత్రం అలస్యం చెయ్యకు అనుకున్న సమయానికి ఇటుక సప్లయి చెయ్యకుంటే మాట పోతది’’ అన్నాడు అన్వర్‍ సాలోచనగా దృష్టి సారించి.
మంచిగా సీజన్‍ సడుస్తుందని అనుకొని ఒక సంఘటన జరిగి ఇటుక బట్టీలు పదిహెను రోజులు బందైనవి.
పూర్ణచందర్‍ అనే ఇటుక బట్టీ కంట్రాక్టర్‍ తన క్రింద పనిచేసే పదిహెనెండ్ల అమ్మయి మీద బలత్కారం చేసిండు. దానిపై ఎద్ద లొల్లి జరిగింది. కూలీలు పనులు బందు పెట్టిండ్లు. కేసు పోలీసుల దాక పోయింది. ఇటుక బట్టి యజమానులందరికి పెద్ద దిక్కయిన అన్వర్‍ కల్పించుకొని ఎవరికి ముట్ట చెప్పాల్సింది వారికి ముట్టచెప్పి చివరికి ఆ అమ్మయి కుటుంబానికి కొంత నష్టపరిహరం ఇప్పించి చివరికి కేసును ఎక్కడిది అక్కడ సర్దుబాటు చేసిండు.
అ లొల్లి అట్లా సద్దుమనిగిందో లేదో ఇటుక బట్టీలలో బుగ్గి అయిపోతున్న బాల్యం అంటూ ఒ పత్రిక విలేఖరి వ్రాసిన కథనం మరో దుమారం లేపింది. హక్కుల సంఘం వాళ్ళు వచ్చి విచారణ చేసిండ్లు. లొల్లి పెద్దది అయ్యే సరికి పోలీసులు లేబర్‍ డిపార్టుమెంటు వాళ్ళు వచ్చి ఇంక్వరీ చేసిండ్లు. బాలలో పని చేయిస్తున్నారని కొంత మంది మీద కేసులు పెట్టిండ్లు మరి కొంత మంది బాల కార్మికులను విముక్తం చేసి వారివారి ఎరియాలకు పంపించినం’ అంటూ అధికారులు హడావిడి చేసిండ్లు.
‘‘మేము ఎవరిని బలవంతం చేయ్యటంలేదు. ఏ పిల్లగాండ్లను తీసుక వచ్చి పనులు చెయించటం లేదు. ఇటుక బట్టీలల్లో పని చెయ్యటానికి కుటుంబలకు కుటుంబాలు వస్తయి. కుటుంబంలో ఆడమగ పిల్ల జెల్లా అనకుంటా అందరు పన్జేస్తరు. పనులు చేసినందుకు లెక్క ప్రకారం పైసలు చెల్లిస్తంఅంతే తప్ప ఎవరికి ఏ అన్యాయం చేయటం లేదు’’ అన్నాడు యజమానులు.
‘‘ఇయ్యం అధికారలు వచ్చి బాల కార్మికులను విముక్తం చేసి వాళ్ళలోని పనులు బందు పెట్టిచి వాళ్ళును వాళ్ళ వాళ్ల ఊళ్ళకు పంపిండ్లు. వాళ్ళతో పాటు కొన్ని కుటుంబబాలు వెల్లిపోయినవి. కొద్ది మంది మిగిలిండ్లు ఇక వాళ్ళతోని ఏం పనులు సాగుతయి’’ దీనికంటే ఈ వ్యాపారం మూసేసుకుంటేనే బాగుంది’’ అన్నాడు మరోకరు.
‘‘కూలీలు ఉండటానికి వసతి ఉండాలి. వారికి తిండి ఉండాలి, నీళ్ళు ఉండాలి. రోగమొస్తే మందులుండాలి. అంటూ అధికారులు చాల చెప్పుతాండ్లు. అదంతా సాధ్యమా సీజన్లో జరిగే వ్యాపారం... వర్షకాలం వస్తేబందేనాయే..అటువంటి కాడ రూల్స్ ప్రకారం అది ఉండాలి ఇది ఉండాలంటే అయ్యే పనేనా... వాళ్ళు చెప్పినట్టు చేస్తే నెత్తిన గుడ్డవేసుకొని పోవాలి’’అన్నాడు మరోకరు..
‘‘వీళ్ళు ఇంతగనం చెప్పుతాండ్లు కదా! మనప్రక్కనే సింగరేణి కంపిని ఉంది. ఎన్టిపిసి ఉంది. అందులో పర్మినెంటు కార్మికుల కంటే కంట్రాక్ట కూలీలే ఎక్కువ మంది పని చేస్తాండ్లు. వాళ్ళకు ఏమన్నా రూల్స్ వర్తిస్తాయా? ఒక గవర్నమెంటు కంపినిలోనే దిక్కు దివాణం లేకుంటే అధికారులు ఏం చేస్తాండ్లు’’ వారితో పోల్చితే మనమొంత’’ అంటూ మరోకరు రుసరుసలాడిండు. అందరిని సమాదాన పరిచిన అన్వర్‍ స్థానిక ఎమ్మెల్యేను పట్టుకొని అంత సర్దుబాటు చేసేసరికి తల ప్రాణం తోకకు వచ్చింది.
ఇప్పుడిప్పుడే ఇటుక బట్టీలపని జోరందుకున్నది. కాని బొగ్గుకొరత ఎర్పడి మళ్ళి అవాంతరం వచ్చి పడింది.
తులసి ఇటుక బట్టీలో పని కుదిరింది కాని కూలి వాళ్ళు బ్రతుకు ఎక్కడికి పోయినా ఏడే మానికలు అన్నట్టుగా ఉంది. తులసి ట్రాక్టర్‍ మీద కూలి ఇటుక బట్టీల కాడి నుండి ఇటుకలను లోడు చేసి కొనిపోయి అవసరమైనా కాడ అన్‍లోడు చేసి రావాలి. రోజు మూడు వందల కూలి పొద్దున్నె టిఫిన్‍ పట్టుకొని వస్తే మళ్ళి ఏ సాయంత్రమో ఇంటికి వెళ్ళెది.
తులసి క్వారీలో పనిచేసినప్పుడు ఆమె తో పాటు పిల్లలు కూడా పనిచేసేవాళ్ళు. చిన్న చేతులతో బండల సైజులను ఎరేవారు క్రసర్‍ బెల్టు జామ్‍ కాకంఉడా చూసేవాళ్ళు. క్రషర్‍ నుంచి నిరంతరం వెలువడే బూడిద వర్ణపు దుమ్ములోనే గంటల కొద్దిసమయం పనిచెయాల్సి వచ్చేది. పిల్లలు నెత్నిన కట్టుకున్న గుడ్డలు, మొఖం వేసుకున్న బట్టలు మొత్తం కూడా తెల్లటి దుమ్ముతో నిండి పోయేది. చివరికి వాళ్ళకను రెప్పలు కూడా బండల దుమ్ముతో తెల్లబడేవి.
ఇక్కడ ఇటుక బట్టీలల్లో బాల కార్మికుల పరిస్థితి మరోరకంగా ఉంది. పెద్దవాళ్లు మట్టి పిసికి సాంచెల ద్వారా ఇటుకలు తయారు చేస్తే పిల్లలు అట్లా తయారైన వాటిని తీసుకపోయి ఒకచోట ఎండకు అరబెట్టడం బట్టీలల్లో ఇటుకలు పెర్చినప్పుడు వాటిని అందించటం వంటి పనులు చేసేవాళ్ళు..
ఎక్కడెక్కడో విసిరి వేసినట్టుండే ఇటుకబట్టీల కాడ పిల్లలకు చదువు కోవటానికి ఏ వసతులు ఉండవు. మరి చిన్న పిల్లలైతే అక్కడే అ మట్టిలోనే ఎక్కడైతే ఇటుక బట్టీలు నడుస్తాయో అక్కడ తత్కాలికంగా చిన్న చినన్న గుడిసెలు వెలిసేవి. అక్కడే తిండి తిప్పలు అన్నీను. నీళ్లకు నిప్పులకు గోస అయ్యేది.
వాటికి తోడు ఇటుకలు కాల్చిటం కోసం బట్టీల నుంచి నిరంతరం ఒక విదమైన వాసనతో ఊపిరి సలుపనిచ్చెది కాదు.
క్రషర్‍ నగర్‍లో కూలిల పరిస్థితి మరింత అద్వన్నంగా ఉందంటే, ఇటుక బట్టీ కార్మికులు ఉండే ప్రాంతల పరిస్థితి మరింత అద్వనంగా ఉండేది.
పొద్దం పనిచేసిన కూలీలు సాయంత్రమైతే చాలు దగ్గరలో ఉండే ఏ కల్లు బట్టీలకో చెరుకునేవాళ్ళు. దానికి తోడు చాటుమాటుగా గుడంబా అమ్మేవాళ్ళు కూడా తయారైండ్లు.
ఎండకాలంలో నిర్మాణపు పనులు జోరుగా సాగుతాయి. దాంతో రోజు ఐదారు ట్రిప్‍లు తిరుగాల్సి వచ్చేది. రోజంతా ఎండలోపని, దూర ప్రాంతంలో ఎక్కడో అవసరమైన చోట చేరవేయటం మళ్ళీ వచ్చి ఇటుకలు లోడు చేయటం ఇదే పని. మధ్యలో ఓ గంట మాత్రం తిండి కోసం అగేది.
తులసి కాకుండా ఇంకో ముగ్గురు కూలీలు ట్రాక్టరు మీద పనిచేస్తున్నారు. ఒక రోజు అన్నాలు తినే వేళ తోటి కూలి అయిన పుష్ప ‘‘ఏ పిల్ల వయస్సు మీద పడ్తాంది పెండ్లి ఎప్పుడు చేసుకుంటానవు’’ అంది సరదాగా...
తులసి ఏం బదులు ఇవ్వకండా నవ్వి ఊరుకున్నది.
‘‘పెండ్లి అంటే మాటలా పిల్లగాడు దొరకవద్దా’’ అంది మరోకూలి కొమురక్క....
‘‘పిల్లగాండ్ల కేంకొదవ...నువ్వు ఊ అను నేనే మంచి పిల్లగాన్ని తీసుకవాస్త’’అంది పుష్ప నవ్వుతూ...
ఆ ప్రక్కనే సద్ది తింటున్న ట్రాక్టర్‍ డ్రైవర్‍ వెంకటశం ‘‘ఆ పిల్ల చేసుకుంటానంటే నేను లేనా’’ అన్నాడు గమ్మత్తుగా నవ్వుతూ... వెంకటేశం సరదా మనిషి.. ఇప్పుడిప్పుడే చెవుల పొంటి సన్నగా జుట్టు నేరుస్తుంది.
‘‘‘ఆ నువ్వా’’ అంటూ పుష్ప దీర్ఘం తీసింది.
‘‘నాకేమి తక్కువ’’ అన్నాడు వెంకటేశం బింకంగా...
‘‘కూసుంటే లేవవత్తలేదుఉన్న దాన్ని ఎలుకోనటానికే నీకు చతనైతలేదు కాని నీకు ఇంకోతి కావాలా’’ అంది.
శంకరునిలా ఇద్దరిని ఏలుకుంటా’’ అంటూ బడబడ నవ్విండు వెంకటేశం...
‘‘నీకు ఆ అదొక్కటే తక్కువైంది’’ అది కొమురక్క...
‘‘ఎమైంది ముచ్చట్లు చాలించి బయలు దేరేది ఉందా... బసంత్‍నగర్‍ కాడికి ఇటుక తీస్కపోవాలి.... పోన్ల మీద పోన్లు వస్తానయి’’ అంటూ మెస్త్రీ కనకాచారి కేకేసిండు.
గగబ మూతులు తుడుచుకొని పనిల పడ్డరు.
తులసి ఇటుకలు మోస్తుందన్న మాటే కాని అలోచనలు ఎక్కడో తిరుగుతున్నాఇ.
ఇంట్లా తల్లి దండ్రులు తులసి పెండ్లికి తొదర పడుతున్నరు.
‘‘అయింత నా ప్రాణం పోయ్యేలోపు బిడ్డ పెండ్లి చెయ్యాలి’’ అన్న పట్టుదల మీదున్నడు తులసి తండ్రి పరదేశిరాం...
ఒక రోజు ఆదివారం నాడు గజానంద్‍ పరదేశిరాం ఇంటికి వచ్చి కూచొని చాల సేపు మంచి చెడ్డలు విచారించి చివరగా ‘‘మా గోపాల్‍కు పెండ్లి చెయ్యలనుకుంటాన’’ అంటూ ప్రస్థావన తెచ్చిండు.
రెండు కుటుంబాల వాళ్ళు ఒరిస్సా నుండి బ్రతక వచ్చిండ్లు. ఇద్దరిది రాజనందగాం జిల్లాయే కాకుంటే ప్రక్కపక్క ఊరు అందరు ఒకే సారి రావటం చాలకాలం కాలిసి పని చెయటం వలన దగ్గరి పరిచాయాలున్నావి.
‘‘మంచిదే కదా... పిల్లలు ఎదిగిన తరువాత వాళ్ళకంటూ ఒక కుటుంబం ఎర్పడితే వాళ్ళ బ్రతుకు వాళ్ళు బ్రతుకుతరు’’ అన్నాడు పరదేశి... మనసులో ఏమూలో మాత్రం గోపాల్‍కు తులసిని అడగక పాయే అన్న అలోచనైతే ఉంది కాని బయట పడలేదు.
గజనంద్‍ మాట పొడగించిండు’’ ఎక్కడో దూరం పోయి సంబందాలు చేసుకోవటం కంటే తెలిసిన సంబందం చేసుకుంటే మంచిది కదా’’ అన్నాడు.
గజనంద్‍ ఏం చెప్పుతున్నడో అర్థం కాక ‘నిజమె అన్నా’ అంది ఈశ్వరిబాయి.
‘‘చల్ల కొచ్చి ముంద దాచటమెందుకు చెల్లే మనం మనం ఒక్కటి మా గోపాలఖు తులసిని అడుగుదామని వచ్చిన’’ అన్నాడు నిండుగా నవ్వుతూ...
అ మాట వినే సరికి భార్య భర్తలకు ఇద్దరికి సంతోషమైంది. ఇంటి ముందుకు వచ్చిన సంబందం ఎట్లా కదంటారు. అందులో తెలిసిన వాళ్ళు.. అది కాదని వేరే ఎక్కడో సంబందాలు చూసే ఓపికా కాని, అవకాశం కాని లేదు. దాంతో ఈశ్శరిబాయి’’ అంత కంటే మహబాగ్యం ఏముంటది’’ అంది సంతోషంగా...
పరదేశిరాం కూడా సంతోషమైంది.ఎదిగిన పిల్లను ఇంటి మీద ఎన్ని రోఓజులని పెట్టుకుంటం.. ఏ అయ్య చెతిలోనైనా పెట్టి బారం దించుకోవాలని చాల రోజులుగా అలోచిస్తున్నాడు. కాని కట్న కానుకల విషయంలో ఏం అడుగుతారో అన్న సందేహం మాత్రం వెంటాడింది. దాంతో ఆయన నాకెమో కాళ్ళు చేతులు అడకుంటా అయింది. ఎదో ఇట్లా బ్రతుకుతానం... పెండ్లంటే మాటలా’’ అన్నాడు.
పరదేశం మాటల్లోని అంతరార్థం గ్రహించిన గజానంద్‍ ‘‘అ విషయంలో నువ్వేమి బాధ పెట్టుకోకు మిముల్ని బాధ పెడ్తె మాకేం సంతోషం. ఏం పట్టుకొని వచ్చినం.. ఏం పట్టుకొని పోతాం.. ఉన్నంతలో ఎవరికి ఇబ్బంది కలుగకుండా పెండ్లీచేస్తం... చేరో కష్టం చేసుకొని వాళ్ళే బతుకుతరు’’ అని బరోస ఇచ్చి వెళ్ళి పోయిండు.
తులసి తల్లి దండ్రులకు అసంబందం నచ్చింది. కాని తులసికి గోపాల్‍ను చేసుకోవటం ఇష్టం కల్గటం లేదు. గోపాల్‍కు ఏ మాత్రం చదువు సంద్యలేదు. చదువులేక పోతే పోయింది. చేసే బండ పనైనా సరిగా చెయ్యాడు. మూడు రోజులు చేస్తే నాల్గురోజులు పని బందు పెడ్తడు. జులాయిగా తిరుగుతడు... వాని దోస్తులు కూడా అటు వంటి వాళ్ళె సినామాలు షికార్లు తప్ప వేరే జాస ఉండదు. దానికి తోడు తాగుడు అ మధ్యన ఒక్క రోజు తప్పతాగి రోడ్డు ప్రక్కన పడిపోతే చూసినవాళ్ళు ఎవరో చెప్పితే గజానంద్‍ పోయి ఇంటికి తీసుకొని వచ్చిండు. మనిషి చూడటానికి కూడా ఎమంత బాగుండడు. బక్కగా పొడుగ్గా పీక్క పోయిన మొఖం,దానికి తోడు పిట్ట గూడు లాంటి జుట్టు. ఏ విదంగా చూసిన తులసికి గోపాల్‍ పట్ల ఇష్టం కలుగటం లేదు.
గజానంద్‍కు మాత్రం పెండ్లి చేస్తే బరువు బాధ్యతలు తెలిసి వచ్చి దారిలోకి వస్తాడనే ఆశ. అందులో తులసి వంటి చదువుకున్న పిల్ల బుద్దిమంతురాలును కోడలుగా చేసుకుంటే బాగు పడ్తడనే అలోచన ఉంది. అందులో తెలిసిన సంబందం...
ఎదో విదంగా పిల్ల పెండ్లీ చెయ్యలనే తల్లి దండ్రుల అరాటం చూసిన తరువాత తులసి అవునని కాని కాదని కాని చెప్పలేక పోయింది. ఇటు మాత్రం పెండ్లి ప్రయత్నలు మొదలు పెట్టిండు.
తులసి ఆలోచనలో నుండి తురుకోక మందే ట్రాక్టర్‍ బసంత్‍ నగర్‍కు వచ్చేసింది. రెండు మూడు సందులు తిరిగి కొత్తగా కడుతున్న ఒక బంగ్ల ముందు ట్రాక్టర్‍ అపని వెంకటేశం... ఆ వెంటనే ‘‘తొందరగా దిగుండ్లీ పని అయిపోవాలి. మళ్ళీ ఓ ట్రిప్‍కు రావాలి’’ లేకుంటే మెస్త్రీ ఊకోడు’’ అంటూ కేకే సిండు.
ట్రాక్టర్‍ దిగిన కూలీలు ఇటుకలు అన్‍లోడు చేస్తుండగానే ట్రాక్టర్‍లో పని చేస్తున్న తులసిని చూసి ఒకింత అశ్చర్యపోయిండు. చాలా రోజుల తరువాత ఆమెను చూడటంతో మనసు ఉద్విగ్నత చెందింది.
పని తొందరలో పడిపోయిన కూలీలు ఒకరు తట్టలో ఇటుకలు పేర్చి ఇస్తుంటే మరికొందరు వాటిని తీసుకపోయి ఒక వరసలో పేరుస్తున్నారు.
తులసి శ్రీనును చూసి చిన్నగా పరిచయపుర్వకంగా నవ్వింది.
‘‘బాగున్నావా’’ అని అడిగిండు శీను మొఖం విప్పారంగా...
ఆమె చిన్నగా నవ్వుతూనే ఆ అంటూ తెచ్చిన ఇటుకలును ఒక వరుసలో పెర్చసాగింది.
‘‘నాన్నకు ఎట్లాఉంది’’ అన్నాడు మళ్ళీ..
‘‘పర్వాలేదు ఆయన పని ఆయన చేసుకుంటాండు’’
అంటూనే తట్ట పట్టుకొని ట్రాక్టర్‍ కాడికి నడిచింది.
రికామిలేని పనితో తులసితో మాట్లాడ టానికి వీలు చిక్కటం లేదు. ఆమెతో మాట్లాడాలని శీను మనసు ఉబలాట పడసాగింది.
రామిన అన్‍లోడు చేసి కూడా శ్రీను తులసితో మాట్లాడాలనే ఆశతో ఇంకా అక్కడే నిలబడి పోయిండు.
చూస్తుండగానే ఇటుకలు అన్‍లోడు అయింది’’ వెంకటేశం మళ్ళీ బయటు దేరటానికి ట్రాక్టర్‍ స్టార్ట్ చేసిండు.
శీను గబగబ తులసి వద్దకు పోయిండు.
‘‘రేపు ఆదివారం సెలవుకదా’’
తులసి తలాడించింది.
‘‘రామగుండాల కాడ జాతర జరుగుతాంది వస్తవా’’ అన్నాడు...
‘‘ఎందుకు’’ అంది తులసి కండ్లు పెద్దవి చేసి...
‘‘ఊరికే చూసి వస్తామని’’ శ్రీను గొంతు తడబడింది.
తులసి జవాబు ఏం చెప్పక ముందే వెంకటేశం ఎక్కుండ్లీ ఎక్కుండ్లీ’’ అని అరవసాగిండు. మారు మాట్లాడ కుండా ట్రాక్టర్‍ ఎక్కిన తులసి ‘‘రేపు ఎన్నింటికి’’ అంది.
‘‘ఉదయం’’ పదిగంటలకు’’ అంటూ సంతోషంగా అరిచిండు.
ఎవరి అలోచనల్లో వాళ్ళు ఉండిపోయిండ్లు.
శ్రీను ట్రాక్టర్‍ తోలు తున్నాడన్న మాటేకాని మనసు గాలిలో తెలిపోతుంది. తులసి అందమైన మొఖం పదేపదే గుర్తుకు రాసాగింది. చిన్నప్పుడు కలిసి చదువుకున్న రోజుల్లో శ్రీను కొద్దిగా బెరికి ఉండే వాడు. తులసి చలాకిగా బడబడ మాట్లాడేది. దానిక తోడు క్లాసులో మంచిగా చదివేది కాబట్టి తోటి విద్యార్థులే కాదు టీచర్లు కూడా అదరణ చేసే వాళ్ళు మంచి తెలివైంది. చదివు సాగేదుంటేఅందరిని మించి పోయ్యేది. కాని ఏం లాబం ఆమె అద్భుతమైన తెలివితేటలకు బీదరికం వల్ల అగిపోయింది. తరవాత ఎవరి దారి వారిది అయిపోయిన తరువాత ఎప్పుడైన ఒక్క సారి అలా మార్కెటలోనో, బజారులోనో ఎదురుపడి పలుకరించేది. మంచిచెడు మాట్లాడేది. ఆమోతో మాట్లాడుతుంటే శ్రీనుకు సమయం తెలిసేదికాదు. ఇంకా మాట్లాడలని అనిపించేది. చిన్ననాటి అ మధురమైన బావనలు అలాగే మనసులో పదిలమైనవి. యవ్వనంలోకి వచ్చిన తరువాత అ అలోచనలకు రెక్కలు తొడిగి కొత్త లోకాల్లో విహరిస్తుంది. ఇటివల తులసికి పెండ్లి సంబందం చూస్తున్నారని తెలిసిన తరువాత అతని మనసు మరింత అరాటపడింది. ఎదో ఒకట తెల్చుకో లేకుంటే తులసి దక్కదనే బావన ఏర్పడింది.
తులసి అలోచనలు కూడా సరిగ్గా అలాగే ఉన్నాయి. అంతకు ముందు పెండ్లీ గురించి ఆమెకు అలోచనలు లేకుండే కాని ఎప4డైతే ‘‘గోపాల్‍’’తో పెండ్లి సంబందం దాదాపు కాయంకావటం ఆమె మనసు ఎటు తెల్చుకోలేక డోలాయిమౌన పరిస్థితిలో కొట్టుమిట్టాడుతుంది. ‘‘ఎందుకు పిలిచిండు.’’ అనే అలోచనలతో సతమతమైంది.అ ప్రయత్నంగానే అమె మనసులో ఎవో మధుర బావనలు చోటు చేసుకోసాగినవి.
ఆదివారం రోజురానే వచ్చింది. పొద్దున్నె తలంటూ స్నానం చేసి ఉన్న వాటిలో మెరుగైన బట్టలు కట్టుకున్నది. మనసులో ఎదో అలజడి మాటి మాటికి రోడ్డు వైపున చూస్తున్నది. ఆమె అరాటం కనిపెట్టిన తల్లి ఈశ్వరిబాయ ‘‘పొద్దున్నె ఎక్కడికే తయారైనవు’’ అంది.
‘‘ఏం లేదమ్మ ఇవ్వాళ సెలవుకదా అని తలారస్నానం చేసిన’’ అంటూ ఎదో సర్ధి చెప్పింది. ఈశ్వరిబాయి పెద్దగా పట్టించుకోలేదు.
పొద్దు ఎంతకు గడుస్తున్నట్టుగా లేదు. మాటిమాటికి వీదిలోకి చూస్తుండి పోయింది. వీదిలో దూరంగా శ్రీను మస్తున్నది కనిపెట్టి ‘‘అమ్మనేను ఇప్పుడే వస్తా’’ అంది.
‘‘ఎక్కడికే’’ అంటూ అమ్మఅడిగిన మాట విన్పించుకోకుండా ‘‘మళ్ళి ఇప్పుడే వస్తా’’ అంది.
రాముని గుండా కాడికి సెలవు రోజున జనం వస్తూంటారు. ఆ రోజున పుజారి వస్తడు. ఆ రోజున తప్ప మిగిత రోజుల్లో పెద్దగా జనం ఎవరు రారు కూడా వీలున్న చోట అక్కడక్కకడ కూచొని కుటుంబాలతో సహ ఉల్లాసంగా కాలం గడుపుతున్నారు. వెంట తెచ్చుకున్న తినుబండారాలను అప్పటికే అరగిస్తూ మరికొంత మంది ఉన్నారు. కొంత మంద యువకులు దేవుని గుడికి కాస్త దూరంలో ఒ పెద్ద బండరాయి నీడలో కూచోని మందు పార్టీ ఎర్పాట్లు చేసుకుంటున్నారు.
వాళ్ళందరికి దూరంగా కాస్త ఒంటరిగా ఉన్న స్థలం చూసి ‘‘అక్కడ కూచుందామా’’ అంటూ శ్రీను అటువైపు చూయించిండు.
అక్కడ సీతపలాల చెట్లు గుబురుగా పెరిగి ఉన్నాయి. ఇద్దరు అటు వైపు నడిచిండ్లు. అక్కడ బండల మీద కూచున్నరు కాని ఎవరి మనసులోని మాట బయిటికి రాక గుండే గొంతుకలోనే తరాడుతుంది.
ఉండి ఉండి తులసి ‘‘ఎందుకు పిలిచినవు’’ అంది...
‘‘నీతో మాట్లాడుదామని’’ అంటూ గుట్టక్రిందవిశాలంగా పరుచుకున్న మైదనం కేసి చూసిండు. ఊరిలోని భవనాలు బొమ్మరిల్లులా కనిపిస్తున్నాయి. అపైన విశాలమైన మైదానం దాని చివర పాయగాపారే గోదావరి చిన్నగా ఏం మాట్లాడుదామని’’ అంటూ తులసి శ్రీను మొఖంలోకి సూటిగా చూసింది.
శ్రీను ధైర్యం తెచ్చుకొని ‘‘నీకు పెండ్లి సంబందాలు చూస్తున్నరటకదా’’ అన్నాడు.
‘‘అవును’’
‘‘మరి నీకు ఇష్టమేనా’’ మళ్ళి అడిగిండు.
తులసి ఏమి మాట్లాడలేక పోయింది. ఆమె కండ్లలో నీళ్ళు తిరిగినయి.
‘‘నీకు ఇష్టం లేకుంటే వద్దని చెప్పక పోయినవా’’
‘‘అమ్మనాన్నలు ఇష్టపడుతున్నారు’’ అంది బారంగా...
‘‘వాళ్ళ ఇష్టం తో ఏం పని నీకు ఇష్టమైతేనే చేసుకో’’ అన్నాడు కాస్త కటవుగా...
తులసి జవాబు చెప్పకుండా కన్నిరు కార్చింది.
శ్రీను కాసేపు ఏం మాట్లాడ క మౌనం వహించిండు.
ఆ వెంటనే ‘‘మనం పెండ్లి చేసుకుందామా’’ అంటూ అత్రంగా ఎదురు చూసిండు.
అనందం పట్టలేక తులసి మారు మాట్లాడా కుండా అతని వొడిలో ఓదిగిపోయింది.
( తరువాయి భాగం వచ్చే సంచికలో )
Oct 2023
కవిత్వం
కథలు
వ్యాసాలు
ఇంటర్వ్యూలు